DO ART Họa sĩ người Ý Caravaggio nổi tiếng với những bức tranh kịch tính mà sát thực, thường mô tả những khung cảnh tôn giáo, như bức Bữa tối ở Emmaus. Ngày nay, có lẽ bạn thấy khó tin, nhưng thời bấy giờ, nhiều người cảm thấy bức tranh thật gai mắt. Họ nghĩ rằng Caravaggio quá báng bổ, ông vẽ các nhân vật trong Kinh thánh chẳng khác nào người trần mắt thịt.
Tên: Bữa tối ở Emmaus (The Supper at Emmaus)
Niên đại: 1601
Tác giả: Michelangelo da Merisi, nghệ danh Caravaggio
Chất liệu: Sơn dầu và màu keo trứng trên toan
Kích thước: 141 x 196
Trờ về từ cõi chết
Bức tranh kể lại một tích truyện trong Kinh thánh về hai môn đồ của Chúa Jesus. Sauk hi Chúa bị đóng đinh câu rút trên cây thập giá, hai môn đồ đi tới thành Emmaus. Trên đường, họ gặp một người lạ và mời anh ta dung bữa tại quán trọ. Khi chủ quán dọn bữa lên, vị khách nọ cầu phước cho thức ăn với phong thái quen thuộc đến lạ lung – hai môn đồ liện nhân ra người ấy là chúa Jesus, vừa trở lại thần kì từ cõi chết. Bức tranh mô tả giây phút họ choáng váng khi đoán biết thân thế vị khách trọ.
Vở diễn sống động
Bức tranh được vẽ cận cảnh, như thể ta đang ngồi chung bàn với các nhân vật. Không có nhiều khoảng trống giữa các nhân vật, cánh tay cảu Jesus và môn đồ được vẽ gần lại theo luật phối cảnh, nên trông họ như vươn ra khỏi tranh. Tư thế động cùng ánh sáng mạnh càng làm tăng thêm vẻ căng thẳng của khoảnh khắc sửng sốt này. Chất kịch tính trong tranh Caravaggio có lẽ chịu ảnh hưởng từ chính cuộc sống hỗn độn, đầy biến cố của ông – Caravaggio là người cực kì bốc đồng, luôn vướng vào hiềm khích liên miên.
Sân khấu trung tâm
Chúa Jesus ngự ở chính giữa bức tranh, hẳn nhiên là trung tâm chú ý. Tấm áo choàng đỏ làm ngài nổi bật hơn hẳn các nhân vật khác, còn nền tranh tăm tối càng đảm bảo ta không thể rời mắt khỏi gương mặt rạng ngời của Chúa. Trong tranh, Jesus cạo sạch râu, dù vào thời ấy, hầu hết tranh đều vẽ Chúa để một chòm râu. Chi tiết đó khiến Jesus khó nhận diện hơn, nên bất cứ ai ngắm bức tranh này cũng đều cảm thấy băn khoăn – chẳng khác nào các môn đồ trước khi biết được than thế thật của vị khách lạ.
Ngay tại đây, ngay lúc này
Khung cảnh trong tranh đậm chất hiện thực chủ nghĩa. Các môn đệ đều ăn mặc cũ kĩ, tồi tàn như người lao động thế kỉ 17. Trên mặt bàn là những thực phẩm mà có lẽ người đân thời đó thường ăn: bánh mì, trái cây và gà sao nướng. Các mốn đều được tả thực – thậm chí, có mấy quả đã bắt đầu rữa hỏng. Mọi chi tiết đời thường khiến phép thần kì trở nên chân thực hơn, như thể câu chuyện đang xảy ra trước mắt ta, chứ không phải từ thuở xa xưa nào.
Bacchus ốm yếu (Sick Bacchus, khoảng 1593-94) của Caravaggio; sơn dầu trên toan, 67x53 cm.
Caravaggio cũng đưa chủ nghĩa hiện thực vào chính bản than mình. Các chuyện gia hội họa nhân vật trông có vẻ ốm yếu trong tranh chính là chân dung tự họa của tác giả, được vẽ ngay sau khi ông phỉa vào nhà thương – điều này lí giải cho tong màu nhợt nhạt của tranh.
Xảo thuật ánh sáng
Dù Bữa tối tại Emmaus trông rất thật, nhưng Caravaggio đã bóp méo hiện thực cho phù hợp với mục đích của mình. Cái bóng dưới vỏ trái cây có hình một con cá, biểu tượng ban sơ của Cơ đốc giáo. Cái bóng của chủ quán trọ đang dọn thức ăn tạo thành một quầng sẫm màu wuanh đầu Jesus, tựa như vầng hào quang. Truy theo nguồn sáng, đáng lẽ phần bóng phải hắt lên khuôn mặt của Chúa mới đúng.
Một cuộc đời dữ dội
Tuy Thường vẽ tranh tôn giáo, những Caravaggio lại là một người nóng tính, dễ kích động. Ông từng bị kết án vài lần, có lần do quăng đĩa rau nóng hổi vào đầu người hầu bàn. Năm 1605, ông bị tống giam vì mang kiếm trái phép. Chỉ một năm sau, giữa lúc ở đỉnh cao sự nghiệp, ông đã giết người trong một cuộc ẩu đả. Caravaggio phải lần trốn nhà chức trách và sống tha hương suốt phần đời còn lại, trước khi chết vì sốt cao ở tuổi 39.
Đến với Nghệ Thuật - Rosie Dickins
Vũ Hiển & Phạm Quỳnh Châu dịch