DO ART Nếu hội họa truyền thống là sự kết hợp của các đường thẳng, đường cong, hình khối, mảng màu, sáng tối thì Pointillism (trường phái chấm họa) tìm cách thể hiện tất cả những yếu tố trên bằng nguyên tố cơ bản nhất của hình học đó là điểm. Những họa sĩ của trường phái này thực hiện những đường chấm màu theo quy tắc trật tự nghiêm ngặt. Và nếu có một trường phái nào đòi hỏi sự cẩn thận chăm chút tuyệt đối thì đó chính là Pointillism.
Sự dày đặc hoặc thưa thớt của các đốm màu có thể giúp truyền tải đậm nhạt, sáng tối một cách hiệu quả nhưng điều đặc biệt của trường phái này là màu sắc. Các họa sĩ Pointillism vận dụng hiệu quả các nguyên lý trong thuyết màu sắc để tạo nên hiệu ứng kết hợp nhiều điểm màu để tạo nên một gam màu tổng thể. Phương pháp này sẽ tạo ra hiệu ứng về thị giác khi đặt những đốm màu trái ngược sát cạnh nhau sẽ tạo ra một cảm giác về màu khác hẳn và sự chồng chéo của màu sắc sẽ làm cho người xem cảm nhận được sự độc đáo. Mỗi bức tranh chấm họa bao gồm hàng ngàn, hàng vạn đốm màu và quá trình vẽ một bức tranh đòi hỏi sự tính toán cẩn thận; cần nhiều thời gian cũng như công sức khi tiến hành.
Paul Signac và Georges Seurat là 2 họa sĩ điển hình cho trường phái này. Họ gặp nhau vào năm 1884 và cả hai đã cùng nhau hoàn thiện những lý thuyết cơ bản của Pointillism. Paul Signac sử dụng màu nước để vẽ tranh nhưng với phương pháp chấm họa, ông thấy sơn dầu chính là chất liệu phù hợp hơn cả và ông sáng tác nhiều bức tranh phong cảnh ở những vùng biển ông đi qua.
Khác với Paul Signac, Seurat dành phần lớn thời gian cho Pointillism và cuộc đời ngắn ngủi của ông khiến ông không có dịp thử nghiệm với các lĩnh vực khác. Do đó, Seurat được coi là người có công lao lớn nhất trong việc đưa trường phái này trở thành một phong trào nghệ thuật nghiêm túc. Tác phẩm nổi bật của trường phái chấm họa chính là Chiều chủ nhật trên đảo La Grande Jatte do Seurat hoàn thành trong vòng 2 năm (từ 1884 đến 1886).
Với kích thước 2x3m, bức tranh được xem là tác phẩm “tuyên ngôn” của Pointillism, đồng thời là tác phẩm đầu tiên trong hội họa hiện đại có nhiều nhân vật trong cùng một bức tranh. Đây là bức tranh miêu tả cảnh thư giãn của những người đi dạo nhưng hầu như các nhân vật trong tranh đều nhìn nghiêng theo cùng một hướng tạo cảm giác giả tạo – việc đi dạo trên đảo giống như một nghi thức hơn là một hoạt động giải trí. Seurat sử dụng thiên nhiên làm nền để nổi bật sự giả tạo của tầng lớp tiểu tư sản Paris thời bấy giờ. Bức tranh có điểm nhấn là những đốm màu. Khi mới nhìn, có thể thấy màu sắc chủ đạo của bức tranh là vàng, lam tím, điểm xuyết đỏ và da cam. Tuy nhiên, khi nhìn kỹ có thể thấy từng mảng nhỏ đều được ông chăm chuốt kỹ lưỡng.
Từ khi Seurat vẽ lên những tác phẩm theo kỹ thuật này thì Pointillism có tên gọi mới là Neoimpressionism (Hội họa Tân Ấn tượng). Hiệu ứng mạnh mẽ và phương hướng táo bạo của Pointillism vừa là lặp lại, vừa là sự thách thức lại hội họa Ấn tượng. Ngoài Seurat và Signac, Pointillism còn ảnh hưởng tới nhiều họa sĩ khác. Mặc dù không có ai đạt đến đỉnh cao vẽ tranh theo trường phái này như Seurat nhưng các họa sĩ như: Van Gogh, Gauguin, Matisse, Lautrec đều tìm thấy trong Pointillism những bài học quan trọng về màu sắc và ánh sáng.
Nếu Impressionism là tiền thân của Pointillism, thì Pointillism là tiền thân của Neopointillism – một phiên bản hiện đại của Pointillism mà ta vẫn được chứng kiến cho đến ngày nay. Tuy nhiên Neopointillism sáng tạo và tự do hơn rất nhiều, cả về kỹ thuật lẫn chất liệu (hai tác phẩm đầu bài là ví dụ điển hình – Ruiz chọn cách bỏ qua màu sắc, còn Pons thử nghiệm với chất liệu.) Một số biến đổi khác của Pointillism có thể khiến Seurat cảm thấy vui vì có người theo phong cách sáng tác này của ông, nhưng nếu đạt đến trình độ vẽ theo phương pháp chấm họa thì khó có ai thực hiện được như Seurat.
*Một số tác phẩm tiêu biểu của Trường phái Pointillism:
