DO ART Khi thế kỉ 20 dần trôi đi, cách nhìn của người ta về thành thị đã thay đổi. Nỗi hào hứng ban đầu của những nhóm như Vị lai đã bị dập tắt sau cuộc suy thoái kinh tế và hậu quả của hai lần thế chiến. Nghệ sĩ ngày càng chuyển sang sáng tác về sự mục rỗng và nỗi cô đơn thành thị. Một số tạo ra tác phẩm điêu khắc từ những phế liệu họ thấy trên phố, trong khi những người khác tìm cảm hứng từ tranh phun sơn đô thị.
Cú đêm (Nighthawks, 1942) của Edward Hopper; sơn dầu trên toan, 84 x 152 cm. Cú đêm là loài chim đêm – và cũng là biệt danh đặt cho những kẻ sống về đêm. Hãy lưu ý sự tương phản mạnh mẽ giữa sáng và tối. Chúng tạo nên một hiệu ứng u hoài gần như điện ảnh, rất giống hiểu ánh sáng trong phim Noir – loại phim về tội ác và sự tha hóa nơi thành thị phổ biến những năm 1930-40. Bức tranh cũng được đóng khung như một cảnh phim.
Đêm cô liêu
Họa sĩ người Mỹ Edward Hopper trở nên nổi tiếng khi vẽ những bức tranh đời sống đô thị đầy tâm trạng - những phố xá vắng vẻ, những tòa nhà cô độc cùng những con đường trải ra vô định. Bức Cú đêm vẽ một quán đêm nhìn ra một góc phố hoang liêu. Theo Hopper, bức tranh dựa trên một nhà hàng có thực ở New York. Nhưng không có gì để nhận diện nó – đây có thể là khung cảnh ở bất cứ nơi nào trong hàng trăm thành phố khắp đất Mỹ. Hopper nói ban đầu ông không chủ định vẽ những biểu tượng của sự cách biệt hay trống rỗng. Nhưng ông thừa nhận trong bức tranh này “có thể, một cách vô thức, tôi đã vẽ nỗi cô liêu của một đô thị lớn”.
Ấn tượng ấy phần lớn bắt nguồn từ cách Hopper vẽ ánh sáng. Ánh sáng chói gắt trong quán ăn có lẽ do đèn huỳnh quang, bắt đầu được sử dụng từ những năm 1930-40. Ánh đèn hắt ra phố, tạo nên một quầng sáng kì quái trên vỉa hè và để lại bóng tối sâu thẳm đầy đe dọa nơi góc phố. Tất cả khiện nội cảnh sáng rỡ như một nơi trú ẩn. Nhưng không có dấu hiệu của lối vào, chỉ có một bức tường kính chạy suốt, ngăn cách khắn giả với những người bên trong. Dường như họ bị tách ra khỏi nhau. Họ không hề trò chuyện, chỉ ngồi đó, đắm chìm trong những suy nghĩ riêng tây.
Rác đô thị
Điêu khắc gia Thụy Sĩ Jean Tinguely làm ra những bức tượng động (kinetic) từ rác thải đô thị. Chuyển động của chúng nói chung là rối loạn và đôi khi mang tính phá hủy. Có lẽ Tinguely ngụ ý đả kích sức mạnh của máy móc (ngược lại với các nghệ sĩ Vị lai, họ luôn tích cực tung hô chúng). Một trong những công trình nổi tiếng nhất của ông, có tên là Tôn vinh New York, tự hủy năm 1960 ở bên ngoài Bảo tàng Nghệ thuật Hiện đại (MoMA) ở New York. Tác phẩm gồm một máy phun sơn, một thiết bị phụt ra những đám mây bụi trắng, và một cây dương cầm tự chơi trong khi bốc cháy.
Nghệ thuật tranh phun sơn (Graffiti)
Tác phẩm của họa sĩ New York Jean-Michel Basquiat thường liên quan đến tranh phun sơn, mặc dù ông ghét bị coi là nghệ thuật graffiti. Và bản thân ý tưởng coi graffiti là nghệ thuật cũng rất gây tranh cãi, vì bôi bẩn tài sản của người khác là hành vi bất hợp pháp.Nhưng Basquiat đã khởi nghiệp theo cách đó: vẽ những bức tranh và khẩu hiệu nguệch ngoạc kí tên SAMO lên tường khắp New York. Thậm chí sau khi Basquiat bắt đầu vẽ lên toan thay vì lên tường, tranh của ông vẫn mang những nét đặc trưng rất graffiti. Chúng được vẽ thành từng lớp và mảng đè lên nhau, sử dụng những hình khối đơn giản, sắc nhọn, đôi khi đi kèm những chữ viết nguệch ngoạc. Một số khác được vẽ trên toan, đặt trong khung làm từ phế liệu ngoài phố. Hình ảnh trong tranh rực rỡ và truyền cảm, dựa trên cảm xúc và trải nghiệm của Basquiat – một người da màu lớn lên ở Mỹ. Một vài bức tôn vinh lịch sử người da màu hoặc văn hóa đường phố. Nhưng những bức khác có vẻ lại xoay quanh các chủ đề như sự căm phẫn hay bạo lực.
.jpg)
Đến với Nghệ Thuật - Rosie Dickins
Vũ Hiển & Phạm Quỳnh Châu dịch
