DO ART  Họa sĩ Trần Văn Cẩn (còn có tên gọi khác là Mười An, sinh năm 1910 mất 1994). Trần Văn Cẩn là một sinh viên của trường École des Beaux-Arts d'Indochine và ông từng là học trò của nhà điêu khắc người Pháp Évariste Jonchère từ năm 1938 đến 1944. Ông cũng từng tranh luận khá gay gắt khi so sánh phong cách nghệ thuật Pháp với nghệ thuật điêu khắc địa phương.

Trần Văn Cẩn, Hữu Ngọc và Vũ Huyền là các tác giả đã biên soạn một trong những cuốn sách đầu tiên bằng tiếng Anh về các họa sĩ đương đại Việt Nam, (xuất bản tại Hà Nội năm 1987). Cuốn sách này, đã dành một số trang để viết về ông, một nghệ sĩ đa tài, xuất sắc trong tất cả phương tiện nghệ thuật như: sơn mài, sơn dầu, khắc khối gỗ, và là người tiên phong trong việc chuyển đổi sơn mài từ một nghệ nhân thủ công thành một phương tiện biểu cảm để vẽ. Ông đã giành giải nhất tại Triển lãm Nghệ thuật Quốc gia trong các năm 1960, 1967 và 1980.

Các sáng tác của ông phản ánh, đề cao tinh thần Chủ nghĩa dân tộc và việc tham gia vào hai cuộc chiến tranh giành độc lập dân tộc, chứ không chịu ảnh hưởng và cảm hứng từ các nghệ sĩ khác.

Trái ngược với quan niệm của thực dân ở trường đại học bên Pháp, ông đã từ chối những đề nghị hợp tác ở lại giảng dạy để sống với nghệ thuật của mình khi còn học ở Lọecole des Beaux Arts de Indochine, ngôi trường nơi mà ông tốt nghiệp năm 1936. Ông làm việc trong Hiệp hội văn hóa vì sự cứu rỗi quốc gia trước cuộc cách mạng tháng Tám năm 1945 và đóng góp cho sự ra đời của nghệ thuật xã hội chủ nghĩa và quốc gia.

Khi còn là học sinh của trường Lơiecole des Beaux Arts de Indochine, ông bị ảnh hưởng nặng nề bởi Joseph Inguimberty (1896-1971), một trong những người sáng lập trường. Và theo Taylor, vị thống đốc thực dân Pháp cuối cùng ở Việt Nam đã tổ chức một cuộc triển lãm và hầu như sự kiện này không được ghi chép trong các tài liệu về nghệ thuật thời thuộc địa ở Việt Nam, mặc dù thực tế là các tác phẩm của Trần Cần Vân, Nguyễn Gia Trí, Tô Ngọc Vân, Bùi Xuân Phái được đặt ngang hàng với các nghệ sĩ nổi tiếng ở châu Âu như: Jean-Antoine Watteau, Eugene Delacrois, Edgar Degas và Paul Cézanne. Dù chịu sự ảnh hưởng nghệ thuật nước ngoài đối với các hoạt động nghệ thuật và cộng đồng ở Việt Nam nhưng ông vẫn tiếp thu và dùng nó làm công cụ, “vũ khí” để đấu tranh vì độc lập dân tộc. Ông muốn có sự giao thoa văn hóa, nghệ thuật nhưng vẫn tạo nên sự độc đáo và khác biệt và xem đó là phản ứng tự nhiên của một quốc gia đã bị thuộc địa hóa và chiếm đóng.

Tuy nhiên, một lý do khác mà tầng lớp văn nghệ sĩ Việt Nam muốn từ chối ảnh hưởng của Pháp và nhấn mạnh sự đồng cảm của dân tộc, không chấp nhận luồng tư tưởng của văn hóa phương Tây du nhập vào Việt Nam thời bấy giờ. Họ tập trung mô tả cuộc sống, động viên tinh thần của tầng lớp công nhân, nông dân và binh lính trên chiến trường; tuyên truyền đường lối cách mạng và công tác xây dựng, bảo vệ đất nước là điều cần thiết lúc bấy giờ.

*Các tranh tiêu biểu của họa sĩ Trần Văn Cẩn:

Do Art biên dịch