DO ART Vài họa sĩ thế kỉ 19 đã lấy cảm hứng từ sức mạnh của thiên nhiên để vẽ những cảnh hoang dã dưới bầu trời ảm đạm, kịch tính. Các khung cảnh này nhằm tạo nên xúc cảm mãnh liệt hoặc tác động tâm linh lên người ngắm tranh. Cách tiếp cận nghệ thuật này được gọi là chủ nghĩa Lãng mạn.
Nhà thờ lớn Salisbury nhìn từ đồng cỏ (Salisbury Cathedral from the Meadows, 1831) của họa sĩ người Anh John Constable; sơn dầu trên toan, 152 x 190 cm.
Trời giông bão
John Constable chuyên vẽ phong cảnh nước Anh. Constable đã vẽ nên khung cảnh đầy ấn tượng này không lâu sau khi vợ ông qua đời, dùng bầu trời – mà ông miêu tả là điểm nhấn của bức tranh – làm gam màu chủ đạo. Nửa tranh bên trái tăm tối và giông bão. Nhưng ngọn tháp nhà thờ lớn vươn thẳng lên mây và cơn bão dần tan, để lại những vệt nắng ở phần tranh bên phải. Có lẽ ngọn tháp nhằm gợi nhắc tới sự an ủi, xoa dịu của tôn giáo, còn cầu vồng trên cao là biểu tượng bất hủ của niềm hy vọng mới. Bằng cách đó, Constable chẳng những đã lột tả được nỗi sầu đau mà còn cả lòng tin vào kiếp sau như hứa hẹn của giáo lí Cơ đốc.
Tuyết giá và cứu rỗi
Caspar David Frirdrich là họa sĩ Lãng mạn hàng đầu của Đức, và các tác phẩm của ông thường mang đậm chủ nghĩa biểu tượng tôn giáo. Trong bức Phong cảnh mùa đông, ông đã tạo ra mối liên kết thị giác giữa thiên nhiên và tôn giáo, bằng cách để những cây thông mang âm hưởng hư ảo của nhà thờ ở phía xa. Thoạt nhìn, khung cảnh dường như thật hoang vắng và lạnh lẽo. Nhưng ráng hồng le lói trên nền trời báo hiệu một ngày mới đang tới. Ở tiền cảnh là một người đàn ông vừa vứt bỏ đôi nạng của mình và cầu nguyện trước tượng Chúa trên cây thập giá. Phiến đá mà ông tựa vào và cây thông luôn xanh tươi đều là biểu tượng của đức tin bất diệt vào Chúa trời.
Phong cảnh mùa đông (Winter Landscape, khoảng 1811) của Caspar David Friedrich; sơn dầu trên toan, 33 x 45 cm. Friedrich đã dựa vào cảnh nơi ông sống – vùng quê gần Dresden, phía bắc nước Đức để khắc họa khung cảnh trong tranh.
Nghệ sĩ tha hương
Ovid giữa những người Scythia (Ovid among The Scythians,1859) của Eugène Delacroix; sơn dầu trên toan, 88 x 130 cm. Hãy chú ý đến những nét cọ có vẻ khoáng đạt, trôi chảy của Delacroix, so với bức họa của Ingres (xem bài Làm nên lịch sử) vốn mềm mại và trau truốt.
Bức tranh của Eugène Delacroix mô tả thi sĩ La Mã Ovid khi bị lưu đày tới xứ Scythia, ở vùng Trung Á. Bận trang phục gọn gàng, màu xanh sậm và trắng tách biệt hẳn với mọi người, Ovid đang quan sát tục lệ uống sữa ngựa rất lạ lùng của người Scythia. Delacroix đã chọn chủ đề này, bởi giống như Ovid, ông cũng thấy mình như một nghệ sĩ bị hiểu nhầm, bị cô lập giữa những “kẻ man di” (ý ông là những nhà phê bình nghệ thuật vô cảm). Delacroix dùng những gam màu sáng, tương phản, như đỏ và xanh lục – ông từng nói “màu sắc đem lại diện mạo cho cuộc sống”.
Tranh đấu đến cùng
Delacroix là họa sĩ Lãng mạn người Pháp nổi tiếng nhất, và cách vẽ sống động, giàu biểu cảm của ông điển hình cho chủ nghĩa Lãng mạn. Nó vô cùng khác biệt so với phong cách mượt mà, bóng bẩy của trường phái Tân Cổ điển mà tiêu biểu là Ingres. Ở thế kỉ 19, các nhà phê bình nghệ thuật đã tranh cãi nảy lửa về vị thế của hai trường phái này, đưa tác phẩm của Delacroix và Ingres ra so sánh với nhau. Những người tôn thờ trường phái Cổ điển chê bai tác phẩm của Delacroix là xấu xí. Còn những người ủng hộ ông lại chỉ trích tranh của Ingres là thiếu cảm xúc.
Đến với Nghệ Thuật - Rosie Dickins
Vũ Hiển & Phạm Quỳnh Châu dịch