DO ART Tác phẩm sắp đặt Vật chất tối lạnh của nghệ sĩ người Anh Cornelia Parker là một đống những mảnh vụn treo lơ lửng bằng dây trong suốt giữa căn phòng tối. Một bóng đèn độc nhất chiếu sáng ở chính giữa, khiến các mảnh vụn hắt lên mặt tường những cái bóng kì quái. Thực chất, đây là những tàn tích cháy đen của một nahf kho chứa phế liệu và chất nổ dẻo, bị quân đội Anh cho nổ tung.
Tên: Vật chất tối lạnh: Góc nhìn bùng nổ (Cold Dark Matter: An Exploded View)
Niên đại: 1991
Tác giả: Cornelia Parker
Kích thước: Xấp xỉ 400 x 500 x 500 cm
Chất liệu: Một nhà kho và các thứ bên trong được Quân đội Anh kích nổ theo yêu cầu của nghệ sĩ, những mảnh vụn treo lơ lửng quanh một bóng đèn.
Vật chất gì?
Những mẩu gỗ vụn bên ngoài là mảnh vụn của nhà kho. Treo giữa chúng là đủ loại phế liệu kì quái: từ sách cũ, thư từ, giày dép, đồ chơi, đồ làm vườn, cho đến linh kiện xe đạp và cả một cái xô méo mó. Parker giải thích: “Tôi muốn lấy những sản phẩm của con người và gây áp lực lên chúng…biến chúng thành thứ khác”. Ở đây, bà đã sử dụng những vật dụng thường ngày đã vứt đi, rồi biến chúng thành tác phẩm nghệ thuật.
Tên tác phẩm mang rất nhiều tầng ý nghĩa. Nhà kho thường là nơi tối tăm ẩm thấp. Vật chất tối lạnh còn là một thuật ngữ thiên văn học. Theo Parker, đó là “ dạng vật chất trong vũ trụ mà ta không thể nhìn thấy và không thể định lượng. Ta biết chúng tồn tại nhưng không thể đo lường”. Vì thế, cái tên còn gợi lên mối liên hệ với khoa học và không gian. Rất nhiều nhà khoa học tin rằng vũ trụ được hình thành sau một vụ nổ lớn có tên là Big Bang. Có lẽ sắp đặt này có chủ đích tạo nên một bản sao thu nhỏ của sự kiện vĩ đại đó chăng?
Nghệ thuật phá hủy
Parker sáng tác nghệ thuật theo những cách không giống ai. Ngoài việc cho nổ tung đồ vật, bà còn cho xe lửa chạy qua tiền xu và nghiền nát đồ đạc (thìa, đĩa, giá nến, hộ và cúp) bằng xe lu.
Trong tác phẩm Ngạt thở, bà sắp đặt một tập hợp những nhạc cụ bị cán mỏng. Dù ta vẫn có thể nhận ra ngay hình dạng nguyên bản, nhưng các nhạc cụ bị cán dẹp này thực sự đã trở nên “ngạt thở”, đến nỗi không còn thổi được nữa. Tất nhiên, tác phẩm đã vấp phải phản ứng gay gắt từ một số nhạc sĩ.
Tác phẩm Ngạt thở (Breathless, 2001) của Cornelia Parker; những dụng cụ bộ đồng được cán phẳng và treo lơ lửng, hậu cảnh là một trần nhà hình tròn.
Parker miêu tả điều bà làm với những vật thể này là “cái chết biếm họa” – và trong cách bà phá hủy chúng có chút giễu nhại. Nhưng cũng có cái gì đó cảm động trong cách bà nhặt nhạnh những thứ phế thải, hư nát rồi tái sinh chúng bằng nghệ thuật. Bản thân Parker tránh áp đạt ý nghĩa cho tác phẩm, bà bày tỏ: “Việc tôi cố gắng làm.. là tạo nên thứ gì đó làm tóc gáy tôi dựng đứng, và tôi hi vọng nó cũng đem lại cho người khác cảm giác ấy”.
Đến với Nghệ Thuật - Rosie Dickins
Vũ Hiển & Phạm Quỳnh Châu dịch