DO ART Người xưa có câu: "Tức cảnh sinh tình", cảnh ở đây là phong cảnh, cảnh quan còn tình ở đây là tâm tư, sự rung động trước cảnh đẹp. Như vậy thơ ca có thể “lưu” lại cảnh quan bằng từ ngữ, ngôn ngữ biểu đạt và hội họa cũng có chức năng tương tự khi tái hiện lại cảnh quan bằng nét vẽ. Tuy nhiên, 2 loại hình nghệ thuật này luôn thấp thoáng “dáng hình” của nhau và vì thế, trong thơ đôi khi có họa và trong họa lại có thơ. Và không phải tác phẩm hội họa hay thi ca nào cũng có thể đạt được cấp độ trở thành mối giao hòa giữa thơ và họa vì sự thăng hoa về cảm xúc của nghệ sĩ là khác nhau.
Đơn cử có thể thấy bài thơ “Tràng Giang” của Huy Cận là sự kết hợp của cái nhìn đầy chất thi sĩ và giàu chất liệu hình khối về cảnh quan thiên nhiên và cảm xúc lòng người.
|
|
Hình minh họa (nguồn: internet)
“Lơ thơ cồn nhỏ gió đìu hiu,
Đâu tiếng làng xa vãn chợ chiều.
Nắng xuống, trời lên sâu chót vót.
Sâu dài, trời rộng bến cô liêu”.
Những từ ngữ được tác giả dùng như: lơ thơ, cồn nhỏ, nắng xuống, trời lên, sâu dài, trời rộng là sự tả thực bằng câu từ, bằng chữ nhưng đã tạo cho người đọc mường tượng ra bức tranh của buổi chiều tà đượm buồn và Huy Cận đã vô tình hay hữu ý đã tạo ra bức tranh bằng thơ với phối cảnh hoang vắng gợi vào lòng người nỗi buồn man mác.
Bức tranh về buổi chiều tà chưa dừng lại ở đó khi Huy Cận tiếp tục đưa thêm hình ảnh càng làm cho khung cảnh thêm mông lung, cô quạnh:
“Bèo dạt về đâu, hàng nối hàng;
Mênh mông không một chuyến đò ngang.
Không cầu gợi chút niềm thân mật,
Lặng lẽ bờ xanh tiếp bãi vàng”.
Sắc màu mà tác giả đưa vào là màu xanh của “bờ xanh” và vàng của “bãi vàng” đã làm cho bài thơ thêm phần thi vị, sinh động và càng khiến tác phẩm như một bức tranh tả được cảnh hùng vĩ của thiên nhiên, đất trời.
Có lẽ nếu Huy Cận là một họa sĩ thì đây sẽ là bức tranh thành công nhất khi vẽ về buổi chiều tà làm lòng người không khỏi xốn xao, ưu tư. Chấm phá vào khung cảnh ấy, tác giả còn sử dụng các hình ảnh đắt giá:
“Lớp lớp mây cao đùn núi bạc
Chim nghiêng cánh nhỏ bóng chiều sa
Lòng quê dợn dợn vời con nước
Không khói hoàng hôn cũng nhớ nhà”.
Ở đây hình ảnh cánh chim như nhỏ nhoi với đất trời hùng vĩ, khép lại bức tranh thiên nhiên bằng thơ tuy buồn nhưng tuyệt đẹp. Hay như trong Truyện Kiều của đại thi hào Nguyễn Du có viết:
“Cỏ non xanh rợn chân trời
Cành lê trắng điểm một vài bông hoa”
|
|
Hình minh họa (Nguồn: internet)
Hai câu thơ tả bức tranh tuyệt đẹp về mùa xuân với hình ảnh “cỏ non” xanh mướt tới tận “chân trời” và “hoa lê” đang bắt đầu chớm nở vài bông khi xuân sang. Sự hài hòa của màu xanh rợn của cỏ, màu trắng tinh khôi của hoa lê như quyện vào nhau tô điểm cho khung cảnh mang nhiều sự thi vị. Không gian rộng lớn của những bãi cỏ với một cành hoa xuân, từ cái bất tận đến cái cận kề. Và tất cả được sắp xếp trong ý thơ, câu thơ gợi lên bức tranh tràn đây sức sống, thanh khiết, dịu dàng của tiết trời mùa xuân.
Như vậy, người sáng tác thơ đã vô tình se mối lương duyên giữa thơ ca và hội họa, để nó tự kết hợp với nhau tạo nên nhiều tác phẩm có giá trị. Tác giả sáng tác thơ khi chuyển tải hình ảnh, tả cảnh thì phải yêu cái đẹp, yêu cái phong cảnh hữu tình thì mới gửi gắm hình ảnh vào trong tâm tư mà thốt thành thơ và là thành họa khi tác phẩm được vẽ bằng lời thơ.
