DO ART Sau thời trung đại, tranh tôn giáo cũng vẫn phổ biến ở thời Phục hưng. Nhưng giờ đây, các nghệ sĩ vẽ những tích truyện Kinh thánh cổ xưa và quen thuộc bằng phong cách khác hẳn trước kia. Họ đưa câu chuyện về thời đại và đất nước của mình, dùng các kĩ thuật vẽ của thời Phục hưng như luật xa gần, khiến tác phẩm giống thật hơn.
Vẽ theo đơn đặt hàng
Hầu hết tranh tôn giáo thời Phục hưng đều được đặt vẽ riêng cho các nhà thờ. Nhà bảo trợ chi trả cho tác phẩm thường sẽ yêu cầu vẽ thêm vào tranh một số chi tiết, còn lại tùy ở sáng tạo của nghệ sĩ. Các nghệ sĩ khác nhau áp dụng phong cách rất khác nhau.
Lễ rửa tội của đấng Kitô (Baptism of Christ, những năm 1450) của Piero della Francesca; màu keo trứng trên gỗ dương, 167 x 116 cm.Trong tranh đầy những chi tiết tả thực, từ hình ảnh phản chiếu trên mặt nước tới chú chim bồ câu được vẽ theo luật xa gần.
Piero đã vẽ khung cảnh trên cho một nhà nguyện ở quê hương ông tại Borgo San Sepolcro, miền bắc nước Ý. Nhà nguyện này tôn vinh Thánh John Baptist, nên rất có thể tác giả đã được yêu cầu vẽ cảnh Thánh John làm lễ rửa tội cho Jesus. Theo Kinh thánh, bối cảnh của câu chuyện là sông Jordan vùng Trung ĐÔng, nhưng Piero đã mang tích truyện đặt vào khung cảnh nước Ý. Thậm chí ông còn vẽ cả thành Borgo San Sepolcro ở phía xa trong tranh.
Công việc thiêng liêng
Một trong những tác phẩm vĩ đại nhất thời Phục hưng được vẽ trên trần Nhà nguyện Sistine ở Vatican (Ý) – nơi cư ngụ của Giáo hoàng. Đó là tác phẩm của Michelangelo Buonarroti – hay là Michelangelo thần thánh trong lòng người hâm mộ. Michelangelo phải nằm trên giàn giáo dựng dưới trần nhà thờ để vẽ và mất tới bốn năm trời mới hoàn thành bức tranh. Mỗi phần trên trần được vẽ riêng: màu sơn được vẽ thẳng trên lớp vữa còn ướt, khi trần khô hẳn sẽ không thể chỉnh sửa gì được. Đây là phương pháp nề họa (fresco). Phần chính của bức tranh thể hiện tích Chúa trời tạo ra con người trong Kinh thánh.
Cuộc sáng tạo Adam (Creation of Adam, 1508-12) của Michelangelo; nề họa, 280 x 570 cm.
Những nhân vật vạm vỡ phản ánh sự thông hiểu của tác giả về điêu khắc và giải phẫu.
Trong hang đá
Leonardo da Vinci là một trong những họa sĩ được ưa thích nhất thời ấy – và ông không chỉ là nghệ sĩ, mà còn là nhà khoa học, nhà sáng chế. Ông vẽ bức Đức mẹ Đồng trinh trong hang đá cho một nhà thờ ở Milan (Ý). Tranh mô tả Đức mẹ Đồng trinh Mary đang quỳ trên một vùng sỏi đá, bên cạnh là một thiên thần và hai đứa trẻ - Chúa Jesus và Thánh John Baptist.
Đức mẹ Đồng trinh trong hang đá (The Virgin of the Rocks, khoảng 1508) của Leonardo da Vinci; sơn dầu trên gỗ, 190 x 120 cm.
Thánh John vác cây thánh giá làm bằng sậy, một trong những biểu tượng truyền thống của ngài. Cây thánh giá không phải do Leonardo vẽ từ đầu mà được thêm vào sau này, rất có thể để tránh nhầm lẫn Thánh John và Chúa Jesus. Thánh John cũng cầm trong tay cuộn giấy ghi dòng chữ tiếng Latinh “Kìa, chiên con của Chúa trời”, ám chỉ Jesus.
Leonardo đã vận dụng những kiến thức thực vật học của mình để vẽ nên đám cây cỏ đầy tinh tế và chân thực. Ông cũng nghiên cứu luật xa gần, trong đó có thủ pháp phối cảnh không khí (aerial perspective) – dùng màu nhạt dần và ngả xanh về phía xa. Ông đã áp dụng thủ pháp này khi vẽ nước và đá ở nền với tông sáng và xanh hơn.
Khuôn mặt thiên thần và tấm voan mỏng tang được trau chuốt tuyệt đẹp. Leonardo đã nhấn nhá từng sợi tóc thiên thần bằng màu vàng óng. Ngược lại, đôi bàn tay nàng không được hoàn thiện, dù có thể chẳng ai để ý tới chi tiết đó khi bức tranh được thắp sáng dưới ánh nến trong nhà thờ.
Chuyên gia phác họa
Các bản vẽ của Leonardo cũng nổi tiếng không kém gì những bức tranh hoàn thiện. Trước khi bắt tay vào vẽ tranh, ông sẽ chuẩn bị các bản phác nguyên khổ. Những bản vẽ này được gọi là cartoon. Thật ra, đây cũng là nghĩa gốc của từ cartoon (mãi về sau, cartoon mới được dùng để chỉ tranh hoạt họa). Ngoài ra, Leonardo cũng vẽ phác thảo nhiều mẫu thiết kế máy móc và phát minh kì lạ.
Đức mẹ Đồng trinh và Chúa hài đồng cùng Thánh Anne và Thánh John Baptist (The Virgin and Child with St. Anne and St. John Baptist, khoảng 1507-08) của Leonardo da Vinci; than, phấn đen và phấn trắng trên giấy màu, 142 x 105 cm.
Leonardo đã dùng phấn và than để tạo ra bức vẽ có phần bóng đổ tinh tế này. Đây là bản vẽ nghiên cứu cho một bức tranh mà tiếc thay, ông chẳng bao giờ sắp xếp được thời gian để thực hiện.
Đến với Nghệ Thuật - Rosie Dickins
Vũ Hiển & Phạm Quỳnh Châu dịch