DO ART Trong những năm 1930-40, một loại hình điêu khắc mới nổi lên ở Châu Âu. Đi tiên phong trong phong cách này là hai nghệ sĩ trẻ người Anh: Henry Moore và Barbara Hepwworth. Họ tạo nên những tác phẩm mượt mà, sống động, lấy cảm hứng từ thế giới tự nhiên và niềm tin vào việc trung thành với chất liệu. Họ cố gắng đáp ứng các tính chất liệu nào họ sử dụng vào thời điểm sáng tác.
Nhịp điệu tự nhiên
Henry Moore muốn trở thành điêu khắc gia từ năm 11 tuổi, khi được nghe thầy giáo kể về nghệ sĩ nổi tiếng thế kỉ 16 Michelangelo. Nhưng ông không muốn bắt chước phong cách tả thực, chi tiết của Michelangelo. Thay vào đó, Moore tìm thấy cảm hứng từ phong cách tả cảnh, từ cơ thể con người và động vật và từ những tác phẩm điêu khắc cổ xưa khắp thế giới. Ông tạo nên những hình khối giản lược nhưng đầy sức lay động. Ông thích trưng bày ngoài trời, nhằm giúp người xem nhìn thấy được mối liên kết giữa tác phẩm và ngoại cảnh.
Mẹ và con: Ghế ngồi (Mother and Child: Block Seat, 1983-84) của Henry Moore; tượng đồng, cao 244 cm. Để ý những đường cong trên cơ thể người mẹ bọc quanh đứa con đầy che chở.
Mẹ và con: Ghế ngồi là một trong những tác phẩm điêu khắc cuối cùng của Moore, khắc họa một chủ đề ông luôn rất yêu thích: tình mẫu tử. Bức tượng diễn tả người mẹ ngự trên chỗ ngồi hình khối đá, nâng niu đứa con. Dáng chở che, bảo vệ của người mẹ được bổ trợ bởi vòm cây xanh vây bọc xung quanh tác phẩm. Moore nói ông muốn nghệ thuật của mình thể hiện “những dạng hình phổ quát để mọi người…đều cảm thấy rung động”. Tình mẫu tử là một trong những trải nghiệm căn bản và phổ biến nhất của con người, vì thế nó trở thành một chủ đề phổ quát lí tưởng. Đối với Moore, có lẽ nó còn phản ánh tài sáng tạo của ông, vì người nghệ sĩ đem sự sống đến cho tác phẩm cũng như người mẹ trao sự sống cho đứa con.
Gắn dây
Barbara Hepworth là bạn của Henry Moore, bà chia sẻ với ông nhiều quan điểm về nghệ thuật. Nhưng nếu Moore đưuọc giới mộ điệu quốc tế thừa nhận với hững công trình khổng lồ bằng đồng – rất nhiều trong số đó đưuọc trưng bày tại những địa điểm công cộng ở các thành phố trên khắp thế giới – thì Hepworth thích sáng tác ở quy mô nhỏ hơn, sử dụng gỗ hoặc đá. Bà dành phần lớn cuộc đời gần với biển, và tác phẩm của bà thường mang dáng dấp những con sóng, vỏ sò ốc và đá cuội đã được sóng biển mài nhẵn.
Hepworth thích tuân theo thuộc tính tự nhiên của vật liệu và để tác phẩm của mình tự tiến triển dần dần, hơn là chỉ đẽo gọt thành các hình dạng định trước. Bà hứng thú với sự tương phản giữa những chất liệu khác nhau, giữa bề mặt bên ngoài và bên trong. Ví dụ, bà sơn phía trong của tác phẩm Con sóng bằng màu xanh dương rất nhạt, để tương phản với bề mặt gỗ đánh bóng dày dặn ở bên ngoài tác phẩm. Vùng lõm màu nhạt tạo nên một không gian bên trong thật thanh tao, nối liền với mảnh vỏ sò (làm bằng gỗ, uốn cong) nhờ một loạt sợi chỉ kéo căng.
Con sóng (Wave, 1943-44) của Barbara Hepworth; gỗ, sơn và dây, 31 x 45 x 21 cm. Hình dáng uốn cong có làm bạn liên tưởng đến một con sóng cuộn tròn rồi xô vào bờ biển?
Âm hưởng xa xăm
Moore và Hepworth có ảnh hưởng lớn tới điêu khắc hiện đại, một phần vì cách họ làm ra những tác phẩm tương tác với thế giới xung quanh. Đây là điều mà các điêu khắc gia ngày nay vẫn luôn luôn theo đuổi.
Lộn trái thế giới (Turning The World Inside Out, 1995) của Anish Kapoor; thép không gỉ, 148 x 184 x 188 cm.
Khối cầu thép có lúm này được điêu khắc gia người Anh Anish Kapoor sáng tác gần đây. Vẻ ngoài bóng loáng, tròn trịa làm nó trông hơi giống một giọt nước khổng lồ. Bản thân hình dạng khối cầu đã rât thú vị. Bề mặt gương khiến nó lại càng trở nên lôi cuốn hơn. Khi nhìn vào tác phẩm xung quanh phản chiếu trong đó. Bề mặt gương uốn cong, bóp méo hình thù và khiến mọi thứ trông khác hẳn – có lẽ vì vậy mà Kapoor đặt tên tác phẩm là Lộn trái thế giới.
Đến với Nghệ Thuật - Rosie Dickins
Vũ Hiển & Phạm Quỳnh Châu dịch
