DO ART Hơn 1.500 năm trước, lãnh thổ phía tây của đế chế La Mã sụp đổ, đẩy phần lớn Châu Âu vào thời kỳ hỗn loạn – tranh đấu và nổi dậy liên miên, nên đôi khi được gọi là Thời kỳ Tăm tối. Khi không còn chịu ảnh hưởng đồng nhất từ đế chế, nhiều phong cách nghệ thuật khác nhau bắt đầu nổi lên.
Sống và học hỏi
Suốt Thời kỳ Tăm tối, các tu viện đóng vai trò sống còn trong việc gìn giữ nghệ thuật và văn học. Nhà thờ khuyến khích các thầy tu tạo ra các bản thảo trang trí (illuminated manuscripst – sách được viết và trang trí bằng tay). Cách làm này giúp họ truyền bá tư tưởng Cơ đốc giáo rộng rãi hơn.
Đây là hình ảnh của Thánh Mathew trong sách Phúc Âm Kells (The Book of Kells). Hãy chú ý đến cách hình hài vị thánh được đơn giản hóa, trông như họa tiết trang trí.
Minh họa từ Ireland
Phúc Âm Kells được viết vào khoảng cuối thế kỉ 8, là một trong những bản thảo trang trí cổ xưa nhất còn lại đến nay. Cuốn sách được đặt tên theo tu viện Kells tại Ireland, nơi đã cất giữ sách cho đến năm 1007. Sách bao gồm bốn tập phúc âm bằng tiếng Latinh, được trang trí nhiều bức vẽ hoa mỹ.
Tạo ra một cuốn sách
Thời trung đại, sách được làm thủ công và viết tay tỉ mỉ nên rất khan hiếm, thậm chí là tài sản vô cùng quý giá. Châu Âu khi ấy chưa có nghề làm giấy, sách thường làm bằng da động vật (gọi là giấy da). Những tấm giấy da phủ đầy chữ và hình vẽ bằng bút lông hoặc bút sậy, chấm mực màu. Sau đó, các tấm này được gập và khâu lại với nhau, rồi gắn vào gáy sách bằng da hoặc gỗ.
Hồi sinh nét cổ điển
Ở thế kỉ 9, có một xu hướng làm sống lại nền nghệ thuật và học thuật trong suốt thời kỳ tương đối thái bình dưới triều Charles Đại đế, hay là Charlemagne. Charlemagne là vua của xứ Frank (thuộc nước Pháp ngày nay). Sau đó, ông đã nắm quyền kiểm soát gần như toàn bộ Châu Âu. Charlemagne tích cực hồi sinh nền văn hóa La Mã cổ đại và truyền bá Cơ đốc giáo. Ông khuyến khích nghệ thuật tôn giáo và truyện cổ, được thể hiện rất tự nhiên, lấy cảm hứng từ nghệ thuật Cổ điển.
Tinh thần thượng võ
Đến cuối thế kỉ 9, những chiến binh Viking từ Scandinavia bắt đầu tấn công lãnh thổ do hậu duệ vua Charlemagne trị vì. Những cuộc chiến gây ra chia rẽ và rối loạn, phá hủy nền văn hóa Carolingian trên quy mô lớn. Nhưng người Viking đã mang theo nên nghệ thuật của họ. Họ là những chuyên gia chạm khắc gỗ và rèn kim khí. Họ đúc ra các hình thú tinh vi và chế tác các hoa văn tranh trí cho tàu thuyền, vũ khí và trang phục. Người Viking không sùng đạo Cơ đốc như vua Charlemagne, nhưng họ tin một số tác phẩm nghệ thuật của mình (ví dụ như chiếc đầu quái vật dữ tợn trang trí trên thuyền) thực sự có quyền năng nhiệm màu.
Kính chúa
Ở thế kỉ 11 và 12, khi châu Âu thoát khỏi Thời kì Tăm tối, nhiều nhà thờ và thánh đường mới được dựng lên với những cột đá, cửa tò vò và mái vòm lớn, theo phong cách hoành tráng lấy cảm hứng từ kiến trúc La Mã, còn gọi là Romanesque. Các nhà thờ được tô điểm bằng những chạm khắc hình người, muông thú và quỷ dữ nhằm gợi lên nỗi kinh sợ Chúa trời ở những con chiên đi lễ. Một trong những chủ đề chạm khắc phổ biến nhất thời này là Ngày phán xét cuối cùng (Last Judgement). Đó là ngày mà con người tin rằng linh hồn mình sẽ được chọn lên thiên đường hoặc bị đày xuống địa ngục.
Đến với Nghệ Thuật - Rosie Dickins
Vũ Hiển & Phạm Quỳnh Châu dịch