DO ART Về cuối thế kỉ 19, vài nghệ sĩ nghĩ ra những cách dùng màu độc đáo và bất ngờ. Một số muốn khai thác những lí thuyết khoa học mới về cách ta nhìn màu sắc. Những người khác lại bắt đầu lựa chọn màu sắc để thể hiện các liên tưởng mang tính tượng trưng hoặc cảm xúc, họ tìm cách vẽ tranh táo bạo, rạng rỡ và giàu biểu cảm hơn so với đời thực.
Ngày chủ nhật ở La Grande Jatte (A Sunday on La Grande Jatte, 1884-86) của họa sĩ Pháp Georges Seaurat; sơn dầu trên toan, 208 x 308 cm.
Những chấm màu mạnh mẽ
Trong những năm 1880, Georges Seaurat đã phát minh ra kĩ thuật vẽ Điểm họa (Pointillism), dùng những chấm nhỏ xíu, màu trơn và tương phản mạnh. Khung cảnh ở bức tranh trên được tạo thành từ khoảng 3,5 triệu chấm màu. Nhìn từ xa, những chấm nhỏ mờ đi, bởi thế màu sắc dường như hòa quyện với nhau. Seaurat đã lấy cảm hứng từ những nghiên cứu mới về quang học, lí giải cách mắt người nhìn vạn vật, đặc biệt là màu sắc. Ông cho rằng để các sắc màu tự hòa trộn qua đôi mắt sẽ tốt hơn trên bảng vẽ, khiến màu sắc hiện ra rạng rỡ và phong phú hơn.
Nhìn vào chi tiết phóng to này, bạn có thể thấy rõ hơn từng chấm màu riêng lẻ.
Tương phản và hài hòa
Seurat dùng những chấm màu để khai thác phương cách màu sắc tác động lẫn nhau khi đặt cạnh nhau. Ví dụ như, màu lam tương phản mạnh nhất với màu cam, do đó màu lam trông sáng hơn khi đặt cạnh màu cam. Bạn có thể dùng vòng tuần hoàn màu sắc để chỉ ra những tương phản đó. Trong vòng tròn màu , hai màu đứng đối diện nhau là cặp màu bổ túc, màu này là màu tương phản mạnh nhất đối với màu kia. Ngoài ra, đứng sát cạnh mỗi màu là các màu tương đồng, tức là gần giống với nó nhất.
Sắc màu biểu cảm
Họa sĩ Hà Lan Vincent van Gogh tin rằng màu sắc mang giá trị biểu cảm. Ông viết: “Thay vì cố gắng mô phỏng chính xác những thứ trước mắt mình, tôi dùng màu một cách ngẫu hứng, để bộc lộ bản thân mạnh mẽ hơn”.
Năm 1888, van Gogh chuyển tới Arles, miền nam nước Pháp, và mời bạn ông là Paul Gauguin đến ở cùng. Hoa hướng dương mọc khắp nẻo Arles, van Gogh đã vẽ một loạt tranh về loài hoa này để trang trí trong nhà và chào đón Gauguin. Van Gogh yêu những đóa hướng dương vàng, ông vẽ phác rất nhanh bằng những lớp màu dày, mấp mô. Màu vàng crôm dùng trong tranh là gam màu sáng, có gốc hóa chất, mới xuất hiện thời đó. Van Gogh dùng màu gần như nguyên chất, không pha lẫn, nhằm đạt được hiệu ứng sáng chói.
Hoa hướng dương (Sunflowers, 1888) của Vincent van Gogh; sơn dầu trên toan, 92 x 73 cm. Hãy chú ý tới những nét nhỏ xíu màu lam, khiến mảng màu cam-vàng xung quanh trông càng sáng chói hơn.
Những hình phẳng
Dù Gauguin và van Gogh cùng sáng tác tại Arles, phong cách của họ rất khác biệt. Van Gogh thích vẽ cảnh vật từ đời thực, trong khi Gauguin thích theo đuổi trí tưởng tượng hơn. Gauguin có xu hướng đơn giản hóa các đường nét và tạo ra các hình khối phẳng, trơn tru. Nhưng cả hai nghệ sĩ đều dùng thủ pháp cường điệu màu sắc. Gauguin còn khuyến khích những người khác làm theo. Ông khẳng định màu sắc là yếu tố quan trọng nhất trong một bức họa. Đôi bạn chỉ cộng tác với nhau đến mùa đông năm đó, khi giữa họ xảy ra xung đột dữ dội và Gauguin bỏ đi. Dằn vặt cùng cực trong khi đang bị căn bệnh tâm thần hành hạ, van Gogh đã tự cắt một phần tai mình.
Mùa gặt ở Le Pouldu (Harvest at Le Pouldu, 1890) của Paul Gauguin; sơn dầu trên toan, 73 x 92 cm. Gauguin vẽ bức này không lâu sau khi rời khỏi Arles. Hãy chú ý tới con chó màu đỏ nổi bật trên nền cỏ xanh.
Đến với Nghệ Thuật - Rosie Dickins
Vũ Hiển & Phạm Quỳnh Châu dịch
