DO ART Thế kỉ 15, tại các triều đình châu Âu giàu có và xa hoa, một loại hình nghệ thuật mới bắt đầu nổi lên. Các vua chúa và quần thần vẫn muốn nghệ thuật thể hiện được sự sùng đạo, nhưng đồng thời cũng phản ánh lối sống vương giả của họ hoặc hình ảnh đời sống quý tộc được lý tưởng hóa. Bởi thế, họ khuyến khích phong cách nghệ thuật giàu tính trang trí, màu sắc sặc sỡ và đầy ắp chi tiết cỏ cây, muông thú được thể hiện tỉ mỉ. Phong cách này được gọi là Gothic Quốc tế.
Những cuốn sách tuyệt đẹp
Các ông hoàng bà chúa muốn xung quanh mình toàn những tạo vật tinh tế, như các cuốn sách đẹp đẽ. Sách Giờ Thiêng đặc biệt phổ biến. Đó là sách thánh kinh, được dùng để cầu nguyện vào từng thời điểm trong ngày, vào các ngày, các mùa khác nhau, được minh họa lộng lẫy. Một trong những cuốn nổi tiếng nhất còn lại đến ngày nay là Giờ thiêng của người giàu có (The very Rich Hours, tựa tiếng Pháp là Les Très Riches Heures) dành cho Công tước xứ Berry, một quý tộc người Pháp. Cuốn sách đầy những chi tiết về cuộc sống thường ngày như dân lao động làm việc trên trang trại hay mọi người tổ chức lẽ hội.
Minh họa trích từ trang Tháng Năm trong cuốn Giờ thiêng của người giàu có (The very Rich Hours, khoảng 1416) của anh em Limbourg; 14x16cm. Những người cưỡi ngựa đang tham gia đám rước mừng tháng Năm. Vài người trong số đó mặc trang phục màu xanh tháng Năm.
Một ước ao
Thời kì này, những tấm thảm dệt lớn và lộng lẫy thường được treo trên tường, vừa giúp giữ ấm căn phòng, vừa để mọi người ngắm nhìn. Tranh thường mô tả cảnh săn bắn hoặc những tiểu thư trong cung điện, trang trí bằng hình hoa cỏ và muông thú. Số khác lại gắn với tình yêu, một đề tài phổ biến trong thi ca trung đại.
Tấm thảm dệt dưới đây nằm trong một loạt tranh thảm nổi tiếng có tên Quý cô và kỳ lân (The Lady and the Unicorn). Bức tranh mang chủ đề tình yêu. Một nàng tiểu thư ăn vận thanh tao, đứng cạnh chiếc lều lớn được thêu dòng chữ tiếng Pháp có nghĩa là Ước ao duy nhất của ta. Cô hầu gái dâng lên nàng một tráp nhỏ - phải chăng trong đó chứa món quà người trong mộng gửi tặng nàng?
Ước ao duy nhất của ta (To my one Desire, thế kỉ 15). Của nhóm/ nghệ sĩ vô danh; thảm thêu.
Muông thú làm mẫu vẽ
Nghệ sĩ người Ý Antonio Pisanello, đã dành phần lớn sự nghiệp của mình sáng tác cho triểu đình của các ông hoàng nước Ý. Nhiều tranh của ông mô tả cảnh săn bắn và các thú vui của giới quý tóc đương thời. Ông còn cho ra đười những cuốn sách mẫu vẽ hình ảnh chi tiết các muông thú, để tham khảo về sau.
Nếu nhìn kĩ bức tranh dưới đây, bạn sẽ thấy muông thú được vẽ với nhiều kích thước khác nhau, và gần như không bị trùng lặp. Bởi Pisanello đã nhặt hình từ sách mẫu và các bức phác họa sơ bộ. Muông thú trong tranh đều gắn với chuyện săn bắn – nào chim, hươu nai, thỏ rằng, gấu; bầy chó săn và con ngựa của người thợ săn. Tuy nhiên, chủ đề của tranh vẫn mang tính tôn giáo. Tranh mô tả câu chuyện của Thánh Eustace, vị thánh bảo trợ cho thợ săn. Ngày nọ, ngài vào rừng săn. Khi đang ngắm bắn một con hươu đực, ngài chợt thấy hình ảnh Chúa Jesus trên cây thập giá hiện lên ở chính giữa gạc hươu. Hình ảnh ấy choáng ngợp đến mức khiến ngài cải sang đạo Cơ đốc. Câu chuyện mang đến một lời giải thích hoàn hảo cho những cảnh săn bắn tao nhã, giàu tính trang trí. Mặc dù thánh của Pisanello, ngài được vẽ với trang phục của một quý tộc Ý đương thời.
Cảnh mộng của Thánh Eustace ( The Vision of St. Eustace, khoảng 1438-42) của Antonio Pisano, nghệ danh là Pisanello; màu keo trứng trên gỗ, 55x66cm. Hãy xem muông thú được Pisanello vẽ chi tiết đến nhường nào!
Đến với Nghệ Thuật - Rosie Dickins
Vũ Hiển & Phạm Quỳnh Châu dịch