DO ART Nhiều tác phẩm nghệ thuật tuyệt đẹp còn sót lại từ thời cổ đại – từ tranh trong lăng mộ người Ai Cập cho đến hình trang trí ở cung điện người Minos. Nhưng các nghệ sĩ thuở sơ khai không hề coi tác phẩm của mình là nghệ thuật, như cách nghĩ của chúng ta ngày nay. Thực ra, phần lớn tác phẩm cổ xưa được tạo ra để phục vụ các nghi lễ hay mục đích ma thuật nào đó.
Bước đi như người Ai Cập
Khoảng năm 3000 đến 30 trước Công nguyên (TCN), các vị pharaoh nắm quyền cai trị Ai Cập. Nhiều tác phẩm nghệ thuật còn tồn tại đến ngày nay được dùng vào việc trang trí các hầm mộ, gồm tượng đá chạm khắc và những bức tranh tỉ mỉ.
Các họa sĩ Ai Cập cổ tuân theo những quy tắc nghiêm ngặt khi vẽ người. Họ luôn vẽ phần đầu , tay, chân của nhân vật theo góc nghiêng, và nửa thân trên bị vặn đi, quay về phía người xem. Đây không phải là tư thế tự nhiên, nhưng nó cho phép miêu tả rõ ràng từng phần cơ thể.
Vẫn còn sống
Tranh vẽ người Ai Cập cổ đại đang chuẩn bị ướp xác, trích từ cuốn Sách về cái chết (the Book of the Dead). Cuốn sách đầy những câu chú được cho rằng sẽ giúp người chết tiếp tục sống ở thế giới bên kia. (hãy chú ý, dù khuôn mặt ở góc nghiêng nhưng đôi mắt lại được vẽ hướng chính diện)
Người Ai Cập cổ đại tin rằng nghệ thuật có sức mạnh ma thuật. Họ trang trí các ngôi mộ bằng hình ảnh cuộc sống thường nhật, bởi họ tin điều đó sẽ giúp người chết tiếp tục sống ở thế giới bên kia. Họ cho rằng việc ghi lại rõ ràng các chi tiết quan trọng hơn việc tạo ra những khung cảnh giống thât. Thực vậy, từ nhà điêu khắc trong tiếng Ai Cập có thể dịch là người duy trì cuộc sống.
Nghệ thuật trên đảo
Từ khoảng năm 2000 TCN, nghệ thuật đã nở rộ trên những hòn đảo ở Hy Lạp, đặc biệt là đảo Crete – nơi người Minos sinh sống. Người Minos là những người hải hành cừ khôi. Họ giao thương với người Ai Cập, và nghệ thuật của họ thể hiện ảnh hưởng từ Ai Cập. Nhưng phong cách của người Minos lại bớt phần khô cứng và kiểu cách. Nhiều tác phẩm nghệ thuật của người Minos gắn liền với nghi lễ tôn giáo, chẳng hạn như tượng mô tả các vị thần và tín đồ. Nhưng số khác – những hình muông thú trên đủ loại hũ đựng – lại chỉ để trang trí. Như vậy, đó là lần đầu tiên con người tạo ra nghệ thuật đơn thuần, chỉ đơn giản vì họ thích thế.
Bức tranh trên tường cung điện của người Minos, khoảng năm 1500 TCN. Tranh mô tả môn thể thao nhảy bò tót của người Minos. Trong tranh, các đấu sĩ nắm lấy sừng bò tót và bật người nhảy qua. Đường nét nhân vật được giản lược, với góc mặt nhìn nghiêng giống tranh của người Ai Cập cổ, nhưng thân hình lại sống động hơn nhiều.
Nghệ sĩ và chiến binh
Khoảng năm 1600-1100 TCN, tộc người Mycenae nổi lên, thống trị phần lớn Hy Lạp. Họ là những chiến binh vĩ đại, đã kinh qua nhiều trận chiến dữ dội, kể cả cuộc chiến thành Troy. Bạn có thể thấy niềm đam mê chiến tranh diễn tả trong nghệ thuật, qua cảnh giao tranh và hình ảnh các chiến binh.
Người Mycenae chiếm đảo Crete từ tay người Minos, và cũng chịu tác động từ nền nghệ thuật của người Minos. Nhưng khi so sánh, tranh của người Mycenae dường như bớt phần uyển chuyển. Nét khác biệt trong hai phong cách đã chỉ ra rằng nghệ thuật Hy Lạp thời kỳ đầu có sự thay đổi và phát triển, không như nghệ thuật của người Ai Cập – duy trì gần như y nguyên suốt hàng nghìn năm.
Chiếc bình của người Mycenae, có hoa văn miêu tả những người đàn ông mặc áo giáp và mang giáo mác khi họ ra đi để chiến tranh, phía ngoài cùng bên trái có người phụ nữ đang giơ tay lên vẫy thể hiện cử chỉ chia tay.
Đến với Nghệ Thuật - Rosie Dickins
Vũ Hiển & Phạm Quỳnh Châu dịch
