DO ART Thế kỉ 15, các bức họa ở Hà Lan trở nên giống thật hơn nhiều. Lần đầu tiên trong lịch sử, việc vẽ cảnh và người từ đời thực vào tranh trở nên phổ biến. Các nghệ sĩ để tâm chăm chút kĩ từng chi tiết nhỏ nhất, đặc biệt là tác động của ánh sáng lên vạn vật, dùng nét cọ mịn màng và bóng đổ tinh tế để tạo ra bức tranh hoàn chỉnh, gần như ảnh chụp.
Trứng và dầu
Các nghệ sĩ có khả năng vẽ ra bức tranh giống thật hơn nhờ vào loại thuốc màu họ sử dụng. Ở Ý thười nay, họa sĩ chủ yếu vẽ bằng màu keo trứng (egg tempera) – hỗn hợp gồm chất tạo màu hòa với trứng. Nhưng ở Hà Lan, các nghệ sĩ bắt đầu pha màu với dầu. Không như trứng, dầu làm màu khô chậm, tạo điều kiện cho nghệ sĩ vẽ từ tốn và đưa vào tranh nhiều chi tiết hơn.
Ánh sáng tuyệt diệu
Những bức tranh sơn dầu thời này có một yếu tố quan trọng – ánh sáng. Tranh thể hiện những tác động của ánh sáng vô cùng chính xác. Ánh sáng thường được rọi vào từ một nguồn sáng (chẳng hạn như khung cửa sổ mà ta có thể thấy rõ trong tranh). Ngay cả khi nền tranh rất tối, như bức chân dung của Van Eyck, ánh sáng cũng rọi xuống khuôn mặt và thổi bùng lên sức sống. Sơn dầu lột tả rất thành công những tác động này vì nó có độ trong nhất định, nghĩa là ánh sáng có thể xuyên qua (không như keo trứng, vốn có tính chắn sáng).
Người đàn ông đội khăn xếp (Man in a Turban, 1433) của Jan van Eyck; sơn dầu trên gỗ, 33 x 26 cm. Đây rất có thể là một bức tranh tự họa. Nghệ sĩ đã ký tên tác phẩm của mình với dòng chữ trên không: Như tôi/Eyck có thể; Jan van Eyck vẽ nên, 21/10/1433
Sắp đặt khung cảnh
Giai đoạn này, các nghệ sĩ thường lựa chọn những cảnh trí hợp thời nhất, kể cả khi vẽ các cảnh lịch sử. Bức tranh có xuất xứ từ Hà Lan này, mô tả Đức mẹ Đồng trinh Mary đang chăm sóc Chúa hài đồng, nhưng hình ảnh người giống như một quý bà giàu có thế kỉ 15. Người mặc chiếc váy có viền nạm ngọc, xung quanh là những món đồ xa hoa, gồm cả chiếc gối tựa thêu và cuốn Kinh thánh được trang trí tuyệt mỹ. Với người thời đó, hẳn là cảnh trí này khiến Đức mẹ trở nên gần gũi hơn.
Đức mẹ Đồng trinh và Chúa hài đồng trước tấm chắn lò sưởi (The Virgin and Child before Firescreen, khoảng 1440) của Robert Campin cùng xưởng họa, và vài người phục chế ẩn danh thế kỉ 19; sơn dầu trên gỗ sồi, 63 x 49 cm.
Bức tranh được vẽ rất tỉ mỉ, hãy thử ngắm mái tóc của Đức mẹ - từng sợi tóc đều được tỉa riêng bằng chiếc cọ vẽ chỉ có một hoặc hai sợi lông cứng. Nhưng không phải tất cả mọi chi tiết trong tranh đều là nguyên bản. Phần tranh bên phải, gồm cả chiếc ly và tủ ly được vẽ thêm vào thế kỉ 19 để thay cho phần tranh đã bị phá hủy.
Đến với Nghệ Thuật - Rosie Dickins
Vũ Hiển & Phạm Quỳnh Châu dịch