DO ART Nghệ sĩ người Ý Sandro Botticelli nổi tiếng với những bức tranh lộng lẫy về chủ đề thần thoại Cổ điển. Trong bức tranh này, ông vẽ cả đôi tình nhân đang ngồi tựa trong lùm cây rậm rạp. Họ chính là Venus – nữ thần tình yêu và Mars – nam thần chiến tranh. Bốn thần đồng áng trẻ măng vốn là những sinh vật nửa người, nửa dê trong truyền thuyết, đang nô đùa xung quanh.
Tiêu đề: Vệ nữ và chiến thần (Venus and Mars)
Niên đại: Khoảng 1485
Tác giả: Alessandro Filipepi, nghệ danh Sandro Botticelli (trong tiếng Ý nghĩa là chiếc thùng nhỏ)
Chất liệu: Màu keo trứng và sơn dầu trên gỗ dương
Kích thước: 69 x 173 cm
Ta có thể nhận ra thần Vệ Nữ nhờ chiếc ghim cài áo bằng ngọc trai và những bụi hương đào sau lưng nàng. Ngọc trai là biểu tượng của Vệ Nữ, vì nàng được sinh ra trong chiếc vỏ sò. Cây hương đào cũng gắn liền với nàng bởi đây là loại cây xanh tốt quanh năm, được gán cho ý nghĩa trường tồn như tình yêu.
Ta có thể nhận ra chàng trai trong tranh là chiến thần Mars nhờ vào vũ khí và áo giáp, dù cho chàng chẳng dùng đến chúng. Thật ra, chiến thần đang ngủ rất say, đến nỗi có thổi vỏ ốc xà cừ kêu như tiếng kèn vào tai cũng chẳng thể đánh thức chàng.
Theo truyền thuyết, các thần đồng áng vốn tính hoang dã và tinh quái. Nhưng Botticelli đã vẽ thành những đứa trẻ, nhỏ xíu đến tức cười so với áo giáp của chiến thần, trông họ chẳng còn vẻ gì nguy hiểm nữa.
Quê hương yêu dấu
Thời Phục hưng, tranh khổ chữ nhật dài thường được vẽ để trang trí tường hoặc đồ đạc. Bức tranh trên rất có thể là một phần của chiếc rương hoặc giường ngủ. Những tranh như vậy được gọi là tranh tấm spalliera, chủ yếu có chủ đề là các khung cảnh lịch sử hoặc thần thoại. Thông thường, vài tấm được ghép lại với nhau, hợp thành một câu chuyện trong loạt hoạt cảnh. Nội dung đa phần là vui vẻ, nhưng một số cũng lồng ghép cả lời răn.
Sự đối nghịch hấp dẫn
Chiến thần đang say ngủ và có thể bị tấn công, trong khi thần Vệ Nữ rất cảnh giác. Họ thể hiện sự đối nghịch giữa tình yêu và chiến tranh, đàn bà và đàn ông, mạnh mẽ và yếu đuối. Dù các thần đồng áng lấy trộm vũ khí của chiến thần, Vệ Nữ cũng chỉ bình thản ngắm nhìn – có thể họ đang làm theo đúng lệnh của nàng. Bởi thế hình ảnh chiến thần bị Vệ Nữ tước hết vũ khí là minh chứng cho bài học: tình yêu có sức mạnh vượt cả chiến tranh.
Vẻ đẹp lí tưởng
Vệ nữ vốn có vẻ đẹp phi thường. Botticelli đã vẽ nàng theo quan niệm thẩm mỹ thế kỉ 15, với y phục và kiểu tóc thời này. Vẻ ngoài của nàng có sự tương đồng với một bức tranh nổi tiếng khác của Botticelli – Sự ra đời cảu thần Vệ Nữ (khoảng 1483- 84). Nhưng có gì đó rất lạ trong dáng nằm của Vệ Nữ! Khi nhìn kĩ, dường như chân phải của nàng hoàn toàn biến mất.
Cố tình vẽ lỗi
Dù khung cảnh được vẽ rất hoàn mỹ, cơ thể của Vệ Nữ và chiến thần lại không chuẩn xác về giải phẫu học. Cũng như Vệ Nữ bị mất một chân, vai trái của chiến thần nhô ra quá nhiều, và chân trái của nàng ngắn hơn chân phải. Có lẽ Botticelli đã vô tình bóp méo nhân vật, hoặc ông cố tình vẽ như vậy để các nhân vật phù hợp hơn với bố cục tranh.
Ong bắp cày và chuông cưới
Người ta thường mua tranh ghép spelliera khi kết hôn, bởi thế các tấm tranh mô tả niềm hân hoan của tình yêu. Ta không rõ bức tranh trên được vẽ cho cặp đôi nào, nhưng những con ong bắp cày vo ve trê đầu chiến thần có thể là một manh mối. Ong bắp cày là biểu tượng của nhà Vespucci – dòng họ giàu có ở Ý mà Botticelli phụng sự. Nhưng không có ghi chép nào về việc nhà Vespucci từng ủy thác vẽ bức này. Vậy nên, có lẽ ong bắp cày chỉ ngụ ý rằng tình yêu rất có thể sẽ kéo theo từng cú chích đau đớn.
Đến với Nghệ Thuật - Rosie Dickins
Vũ Hiển & Phạm Quỳnh Châu dịch