DO ART Thế kỉ 18, các quý ngài giàu có thường hoàn tất việc học hành bằng một Chuyến đi lớn (Grand Tour) khắp châu Âu, đặc biệt là đến Ý. Đây là một cơ hội để họ học hỏi về nghệ thuật và văn hóa các nước khác, cũng như được vui chơi xa nhà. Những chuyến đi ấy tác động mạnh mẽ đến nghệ thuật. Nhiều du khách mua tranh và tượng cổ làm vật kỉ niệm cho chuyến du hí, tạo ra dòng công việc béo bở cho họa sĩ, đồng thời làm tăng mối quan tâm về nghệ thuật Cổ điển tại quê nhà của họ.
Thư phòng của Charles Townley tại số 7, đường Park, Westminster (Charles Townley's Library at 7, Park Street, Westminster,1782) của Johann Zoffany; sơn dầu trên toan, 127 x 99 cm. Bức họa đã mô tả số lượng cực lớn các bức tượng và bản sao tác phẩm điêu khắc Cổ điển, được một du khách người Anh đầy nhiệt huyết là Charles Townley (ngồi bên phải, mặc áo khoác màu ghi) sưu tập trong những chuyến đi.
Những nghệ sĩ khiêm tốn
Chuyến đi lớn rất tốn kém, bởi thế chỉ những người giàu có nhất mới đủ khả năng chi trả. Nhưng nhiều nghệ sĩ coi một chuyến tới thành Rome là phần quan trọng trong việc học tập của họ. Tới Rome nghĩa là có thể tìm tòi về nghệ thuật La Mã và Ý, cũng như được vẽ các khung cảnh nổi tiếng từng gợi cảm hứng cho Claude, danh học Pháp có sức ảnh hưởng lớn. Nhiều nghệ sĩ cũng tìm được công việc với thù lao hậu hĩnh ở đây, đó là vẽ tranh cho những du khách tham gia Chuyến đi lớn.
Bức họa dưới đây vẽ quang cảnh hồ Nemi ở phía đông thành Rome, nơi nghệ sĩ người Anh Richard Wilson đã tới thăm. Bạn có thể nhìn thấy thị trấn Nemi ở phía xa (được cho là có đền thời nữ thần Diana). Wilson đã vẽ nữ thần Diana và nhóm tì nữ ở tiền cảnh.
Phong cảnh với nữ thần Diana và Callisto (Landscape with Diana and Callisto, khoảng 1757) của Richard Wilson; sơn dầu trên toan, 103 x 139 cm.
Cảnh lưu niệm
Khách du lịch ngày nay mua bưu thiếp hoặc chụp ảnh kỉ niệm, du khách thế kỉ 18 cũng vậy, họ muốn lưu giữ những hình ảnh về chuyến đi của mình. Vì vậy, một số nghệ sĩ trở thành chuyên gia vẽ lại những góc ấn tượng của các danh lam thắng cảnh để bán cho du khách, như tranh về thành Rome, nằm trong danh sách ghé thăm của bất kì du khách nào thực hiện Chuyến đi lớn. Tranh dưới đây là cảnh thành Venice khi diễn ra cuộc đua thuyền trên hệ thống kênh đào.
Nội thất Vương cung thánh đường Thánh Peter, Rome (Interior of Saint Peter's, Rome, trước 1742) của Giovanni Panini; sơn dầu trên toan, 150 x 223 cm.
Góc nhìn đẹp hơn
Họa sĩ người Ý có nghệ danh Canaletto (nghĩa là kênh nhỏ) trở nên cực kì nổi tiếng với các tác phẩm giàu chi tiết về những con kênh ở Venice. Bức tranh trên đây tả thực đến nỗi bạn có thể nhìn nhầm thành một bức ảnh. Thậm chí, Canaletto có lẽ đã dùng dụng cụ tiền thân của máy ảnh, gọi là buồn tối (camera obscura), giúp ông vẽ chuẩn xác hơn (xem bài Những ngón nghề). Nhưng hơn thế, ông cũng dùng chút kĩ xảo để khung cảnh thêm phần đẹp mắt: dịch chuyển các tòa nhà để mở rộng góc nhìn, và khắc họa Venice với bầu trời đầy nắng và mặt nước long lanh – dúng như những gì du khách muốn nhớ về nơi đây.
Đến với Nghệ Thuật - Rosie Dickins
Vũ Hiển & Phạm Quỳnh Châu dịch