DO ART Cuối thế kỉ 18 là thời loạn lạc, chiến tranh bùng lên khắp châu Âu, và ở Pháp nổ ra cuộc cách mạng đẫm máu. Để đáp lại, nhiều họa sĩ đã vẽ những bức tranh lớn, đậm tính chân thực về những sự kiện lịch sử quan trọng và con người trong giai đoạn đó, hoặc những khung cảnh từ quá khứ nhưng có vẻ phù hợp với thời cuộc. Thông thường, các tác phẩm này nhằm lôi kéo người xem hướng theo quan điểm riêng của họa sĩ về các sự kiện.
Lời thề của anh em Horatii (The Oath of The Horatii, 1784) của Jacques-Louis David; sơn dầu trên toan, 330 x 425 cm.
Trường phái Tân cổ điển
Sau cuộc khai quật thành Pompeii (xem bài Nghệ thuật cổ điển) vào năm 1748, công chúng bắt đầu trở lại quan tâm về lịch sử thời kì Cổ điển. Họa sĩ người Pháp Jacques-Louis David đã lấy cảm hứng đặc biệt từ nghệ thuật cổ điển. Phong cách vẽ của ông, với các nhân vật sắc nét và đổ bóng êm mắt, được gọi là trường phái Tân Cổ điển (Neoclassicism, neo nghĩa là mới). bằng cách lựa chọn các chủ đề Cổ điển chân phương, David chủ động chối bỏ phong cách Rococo phù phiếm xuất hiện trước đó.
Bài học lịch sử
Lời thề của anh em Horatii của David là bức tranh sử thi minh họa cho một câu chuyện. Nhưng tranh cũng mang đến bài học luân lí cho khán giả hiện đại. Lấy bối cảnh thời La Mã, tranh mô tả anh em Horatii đang thề trung thành với cha mình trước khi xung trận. Sẵn sàng hy sinh tính mạng vì đại nghĩa, hình ảnh ba anh em tượng trưng cho lòng quả cảm và tinh thần yêu nước – những lí tưởng cổ điển nhưng hợp với thời của David. Bức tranh được vẽ năm 1784, chỉ 5 năm trước khi nổ ra cuộc cách mạng dữ dội, lật đổ ngai vàng của vua Pháp.
Cảnh khủng khiếp của chiến tranh
Ngày 3 tháng 5 năm 1808 (hành quyết) (The Third of May 1808 (Executions), 1814-15) của Francisco Goya; sơn dầu trên toan, 267 x 345 cm. Goya đã dùng ánh sáng từ chiếc đèn lồng kế bên chân đám lính để dồn hết chú ý vào guowgn mặt khiếp sợ của các nạn nhân xấu số, những đường nét tàn bạo của cây súng trên tay toán lính và vũng máu rợn người dưới mặt đất.
Bức họa trên của họa sĩ Tây Ban Nha Francisco Goya, mô tả cảnh lính Pháp xả súng vào thường dân Tây Ban Nha tay không tấc sắt. Tranh được chính nhà vua Tây Ban Nha đặt vẽ, để tưởng niệm một vụ tàn sát có thật, xảy ra trong cuộc chiến giữa Tây Ban Nha và Pháp năm 1808-14. Tranh nhằm gây cho người xem cảm giác căm phẫn và lên án những vụ thảm sát. Nhưng bức họa không chỉ nhắc về một sự kiện mà còn đại diện cho cảnh khủng khiếp của mọi cuộc chiến. Nếu tác phẩm của David khiến tranh đấu và hi sinh mang vẻ cao quý, trượng nghĩa, thì Goya đã không nề hà mà lột tả sự thật tàn nhẫn của việc giết chóc.
Quyền lực và vinh quang
Jean-Auguste-Dominique Ingres là môn đệ của David. Cũng như thầy mình, ông là một nghệ sĩ Tân cổ điển thành công. Mới ngoài đôi mươi, ông đã được coi là một trong những nghệ sĩ hàng đầu ở Pháp. Ông từng vài lần vẽ hoàng đế Pháp Napoleon đệ Nhất. Bức chân dung dưới đây nhằm ngợi ca vị vua mới đăng cơ và phô trương uy quyền của ngài.
Để khiến vua trông thật đường bệ, Ingres đã tập trung mô tả những biểu tượng của vương quyền hơn là đặc điểm của riêng Napoleon. VÌ thế, tấm áo choàng lớn làm từ nhung và da lông chồn, cùng với vương miện, dây chuyền và quyền trượng của Napoleon được vẽ tỉ mỉ từng chi tiết. Nhưng trông nhà vua như đeo mặt nạ, ta chẳng thể đoán được gì vè tính cách thực của ngài.
Napoleon đệ Nhất trên ngai vàng (Napoleon I on his Imperial Throne, 1806) của Ingres; sơn dầu trên toan, 259 x 162 cm. Ngai vàng, vương miện, áo choàng và quyền trượng đều là biểu tượng quyền lực xưa nay. Ingres còn vẽ thêm hình đại bàng La Mã lên tấm thảm, khiến Napoleon toát lên vẻ hùng mạnh, snahs ngang các hoàng đế La Mã cổ đại.
Bức tranh có kích thước lớn 259 x 162 cm nhằm khiến người xem dâng tràn cảm giác kinh sợ Napoleon.
Trái ngược với kích thước của bức tranh Napoleon I có vóc dáng nhỏ bé, chiều cao chỉ 168 cm. Bởi thế, bức chân dung lớn hơn nhiều so với người thật của ngài.
Đến với Nghệ Thuật - Rosie Dickins
Vũ Hiển & Phạm Quỳnh Châu dịch