DO ART Đầu thế kỉ 18, một phong cách hội họa mới và tao nhã có tên Rococo xuất hiện ở Pháp. Không giống nền nghệ thuật giàu kịch tính, đậm tính răn dạy của thế kỉ trước, những bức họa Rococo chỉ để làm đẹp và tiêu khiển. Tranh vẽ các nhân vật yêu kiều đang thư giãn giữa cảnh trí mộng mơ – khung cảnh có chút hời hợt và phù phiếm so với chuẩn mực ngày nay. Phong cách hội họa này lan mạnh trong giới quý tộc của triều đình Pháp khi đó. Nhưng nó đã “lỗi mốt” vào cuối thế kỉ 18, khi Cách mạng Pháp nổ ra, mang đến cái kết đột ngột và đẫm máu cho lối sống xa hoa của giới quyền quý.
Qua ngày đoạn tháng
Về cơ bản, những bức họa Rococo miêu tả giới quý tộc đang tận hưởng lạc thú. Đa số họ đều có cuộc sống nhàn nhã và điều này được thể hiện qua tranh. Bởi thế mà khung cảnh trong tranh là cuộc hội họp của nhóm người ăn bận hợp thời, chơi nhạc, nhảy nhót, đi cắm trại, và thường rất vui vẻ.
Những khung cảnh tiêu khiển tao nhã này đôi khi được gọi là bữa tiệc tình tứ (fêtes galantes). Nhưng chúng thường khác xa với cảnh thực. Khung cảnh trong tranh luôn luôn đặt ở những bối cảnh tưởng tượng được lí tưởng hóa, và vẽ bằng những gam màu nhẹ nhàng, đẹp mắt.
Cung bậc tình yêu (The scale of love, 1715-18) của Jean – Antoine Watteau; sơn dầu trên toan, 51 x 60 cm.
Tình yêu và hòa hợp
Một trong những nghệ sĩ đầu tiên và có ảnh hưởng nhất của trường phái Rococo là họa sĩ người Pháp Jean-Antoine Watteau. Tranh của ông thường mang chủ đề tình yêu. Bức Cung bậc tình yêu khắc họa đôi tình nhân đang ngồi trong rừng. Người đàn ông bận trang phục hồng rất cảnh vẻ, đang chơi đàn ghi ta, trong khi cô gái cầm cuốn nhạc phổ. Watteau đã vẽ góc của cây đàn ghi-ta trên tay người đàn ông dóng thẳng với đường chân của cô gái trong lớp váy, tạo ra mối liên kết trực quan mạnh mẽ giữa hai người. Tiêu đề bức họa chỉ sự gắn kết truyền thống giữa tình yêu và âm nhạc. Sự hòa âm êm ái trong âm nhạc thường được ví von với cảm xúc đồng điệu trong tình yêu đôi lứa.
Xem thêm bài Hòa bình và chiến tranh
Thời giờ thấm thoắt thoi đưa
Ẩn dụ với thần Vệ Nữ và thần thời gian (An Allegory with Venus and Time, 1754-58) của họa sĩ người Ý Giovanni Tiepolo; sơn dầu trên toan, 292 x 190 cm. Hãy chú ý những chi tiết được vẽ theo góc xiên, như thể được nhìn từ dưới lên.
Bức Ẩn dụ với thần Vệ Nữ và thần thời gian mang gam màu tinh tế và nét vẽ nhẹ nhàng của phong cách Rococo, nhưng lại miêu tả khung cảnh thần tiên thay vì một bữa tiệc tình tứ. Thần Vệ Nữ ngồi trên thiên đàng, đang trao đứa bé cho thần thời gian – bạn có thể nhận ra ngài nhờ chiếc đồng hồ cát và lưỡi hái. Đứa trẻ đó là Aeneas – con trai thần Vệ Nữ, vốn mang nửa dòng máu người (á thần) nên phải sống dưới trần và tuân theo quy luật thời gian.
Bức tranh này được đặt vẽ mừng một đứa trẻ chào đời. Tranh mang hình dạng khác thường vì được vẽ vừa khít trên trần một tòa lâu đài ở Ý. Và vì người xem ngắm tranh từ phía dưới, nên tác giả đã dùng thủ pháp phối cảnh không khí để tạo cảm giác như ta đang ngước lên rất cao. Những gam màu dần sáng hơn, các chi tiết dần nhòe đi khi vẽ các đối tượng ở xa và cao hơn. Bởi thế, ta khó có thể nhận ra diện mạo của các nhân vật ở phía trên cùng của bức họa.
Một phút nghỉ ngơi
Quý bà dùng cà phê trong vườn (A Lady in a Garden Taking coffee, khoảng 1742) của danh họa Pháp Nicolas Lancret; sơn dầu trên toan, 89 x 98 cm.
Đây là tranh của một trong những họa sĩ Rococo thành công nhất – Nicolas Lancret. Bức họa mô tả một gia đình trong trang phục thanh lịch của thế kỉ 18. Tuy nhiên, thân mật của khung cảnh. Người mẹ đang bón một thìa cà phê cho con gái nhỏ. Một con búp bê vứt lăn lóc trên mặt đất, và chú chó đang bới luống hoa. Đôi khi, bức họa còn được gọi là Tách Sôcôla (The Cup of Chocolate), nhưng người phục vụ ở bên trái đang cầm một thứ rõ ràng là chiếc ấm cà phê bừng bạc.
Đến với Nghệ Thuật - Rosie Dickins
Vũ Hiển & Phạm Quỳnh Châu dịch